Sanat ve Gerçeklik

🎭 SANAT VE GERÇEKÇİLİK

Sanatta Gerçekçilik Kavramı ve Sanatçının Toplumsal Sorumluluğu Üzerine Felsefi Bir İnceleme

Bayram Akdoğan - Sanat Felsefesi ve Estetik Değerler

Sanat ve Gerçekçilik

Sanatta gerçekçilik kavramı, ne yazık ki, esnek ve belirsizdir. Gerçekçilik kimi zaman nesnel bir gerçekliği tanıyan bir tutum, kimi zaman da bir anlatım yolu ya da bir yöntem olarak tanımlanır. Bu ikisini ayıran çizgi de her zaman kesin değildir. Gerçek sanatın hakikatleri yansıtması gerektiğini söyleyen Tolstoy, sanatta önemli olan, bir takım gerçeklerin samimi bir şekilde anlatılması olduğunu belirtir.

Günümüzde müzik alanında yaşanan sorunlar, sanat ve gerçekçilik ilişkisini gözler önüne sermektedir. Halkın talebi, müzik piyasasının özendirici bir nedeni olur ve bu kapalı çevrim bir yerden kırılmazsa, böylece sürüp gider. Çağdaş müziğimiz başarılı ürünlerine, Tarihi Türk Müziğimize, zengin halk musikilerimize rağmen dejenere müzik, gazinolarla, ulaşım araçlarıyla, özel radyo yayınlarıyla, hareketli bir kaset piyasasıyla halkın yaşamına girmiş ve köylere kadar sızmıştır.

İşte bu olgunun en dikkat çekici ifadesi "sanat müziği" ve "sanat müziği olmayan müzik" gibi bir deyim, bu ülkede sanatsız müziğin de olabildiğinin açık, fakat acı bir kanıtıdır. Bu durum, sanatın gerçek değerlerinden uzaklaşıldığının göstergesidir.

Sanatta gerçekçilik önemlidir. Sanatın faydası, gerçeği bütün yönleriyle ve samimiyetle anlatmasındadır. Bunun için, sanatta sadelik hakim olmalı, gerçekler olduğu gibi verilmelidir. Hayali ve olması muhal olan bir takım eylemleri sanat diye anlatmanın bir faydası yoktur. Sanat, yaşamın gerçeklerini yansıtmalı ve insanlara doğru yolu göstermelidir.

Kültürel ve sanatsal yaşamımız ürkütücü bir kalitesizliğin ve sorumsuzluğun işgali altındadır. Oysa bireysel ve toplumsal gereksinimlerin karşılanması için kaliteli sanat eserlerine ihtiyaç vardır. Bu durumda yapılması gereken, gerçek sanatı sahte sanattan ayıklamaktır. İnsanın ruhundan doğan sanata hizmet ederek, onu gereksiz çabalardan ayıklamalı ve uhreviyata erişmeliyiz.

Sanatın insanları birleştirici ve kaynaştırıcı bir özelliği vardır. Sanatçı da insanlara barış, birlik ve beraberlik tavsiye eden iyilik tellallarıdır. Bir sanatçı, icra ettiği bir sanatla halkı birbirine düşürüyor, toplumu bölüp parçalıyor, sevgililer arasına ayrılık tohumları ekiyorsa, o sanatçıya sanatçı demek mümkün olmadığı gibi, yapmış olduğu bu eyleme de hayır gözüyle bakılamaz.

Tolstoy bu konuda: "Hem bölücü hem de anlamsız olan bir sanat, sanat olamaz. Bu, sanatın kendi kendisini bitirmesi demektir" diye söylemektedir. Bu görüş, sanatın toplumsal sorumluluğunu ve birleştirici misyonunu vurgulamaktadır.

Sanat bir ruh işidir. Allah'ın sanatkara verdiği ilhamla ortaya çıkar. Bu nedenle sanatçı, bu kutsal görevi layıkıyla yerine getirmeli ve topluma faydalı eserler üretmelidir. Sanatın manevi boyutu, onu diğer faaliyetlerden ayıran temel özelliklerden biridir.

Ayrıca sanatta kalitenin düşmesinin nedenlerini sayarken, bazı sanatçıların sınıf profesyonellik çabasının zararlı etkilerini görmekteyiz. Bu sanatçılar, sanatın özünü ve biçimini değiştirerek, gelecek kuşakların sanatını da yaraladılar, kirlettiler. İşte, sanattaki sınıf profesyonellik çabasının sonucu budur.

Sanatta önemli olan, toplumun takdirini kazanabilmek, topluma mal olabilecek eserler verebilmektir. Bunun haricinde, birkaç eleştirmenin yazdığı yergi dolu sözler önemli değildir. Bunun içindir ki, meseleye müzik eserleri açısından baktığımız zaman, sadece sanat aşkıyla yapılan, para sevgisi ve gösterişten uzak olan eserlerin topluma mal olduğunu, hiç eskimediklerini ve demode olmadıklarını, her geçen gün tazeliklerini ve canlılıklarını koruduklarını görmekteyiz.

İşte topluma mal olan sanat böyle olur, ölümsüzleşir, adeta ebedileşir. Burada şunu da ifade etmek gerekir ki, sadece toplumun sempatisini kazanmak isteyen, içinde bulunduğu cemiyetin sanat anlayışını aşamayan bir sanatçı da, sanatın değil, o toplumun kölesi durumuna düşmüş demektir. Bu anlayışa sahip olan sanatçının elindeki sanat da ölüme mahkum olmuş demektir.

Sonuç olarak, sanat ve gerçekçilik arasındaki ilişki, sanatın toplumsal sorumluluğu ve sanatçının misyonu, günümüzde daha da önem kazanmıştır. Gerçek sanat, toplumu yüceltmeli, birleştirmeli ve insanlığa hizmet etmelidir.